Is dit het grootste Holocaust Gedenkteken?

Groot en indrukwekkend monument

Er is geen enkel gedenkteken hoe indrukwekkend ook uitgevoerd dat het leed ongedaan kan maken dat de Nazi’s veroorzaakt hebben. Niets en niemand kan ooit recht doen aan de ideologische waanzin van rassentheorieën en de miljoenen onschuldige slachtoffers van het collectieve kwaad.

Na de oorlog zijn er veel indrukwekkende Holocaustmonumenten gemaakt. Ik vermoed dat dit monument in Berlijn een van de grootste in Europa is.

Holocaustmonument Berlijn

Het Holocaustmonument (“Denkmal für die ermordeten Juden Europas”) in Berlijn is een van de meest indrukwekkende holocaustmonumenten in Europa. Centraal gelegen in het centrum van Berlijn herdenkt het monument op monumentale wijze de vervolging van joden tijdens het nazi regime. In de jaren 30-40 werd het antisemitisme groot in Duitsland. Men nam tal van anti-Joodse wetten aan en het fascisme werd razend populair. Met groot enthousiasme werden Joden het leven onmogelijk gemaakt. De schuld van de moord op miljoenen Joden doordrenkt het Duitse bewustzijn nog immer.

Persoonlijk vind ik het Holocaust monument in Berlijn indrukwekkend en desoriënterend. Met zijn ruim 2700 betonblokken die dicht op elkaar geplaatst zijn en allemaal verschillen in hoogte ontstaat een vervreemdend effect dat vragen oproept over de betekenis van het monument.

Grafstenen of grafzerken

Een eerste interpretatie van het monument is dat het grafzerken zou verbeelden. De kleur grijs zou verwijzen naar de as van de vergaste en daarna gecremeerde Joden.

Grote begraafplaats?

Vanuit de lucht bekeken lijkt het monument mijns inziens wel op een begraafplaats, met grote grafzerken alles heel grijs en met veel stenen. Het golvend effect is van boven goed zichtbaar.

Volgens de maker

Volgens de Amerikaanse architect Peter Eisenman die het monument ontwierp valt het verleden alleen te begrijpen door een manifestatie in het heden. Het komt op mij een beetje vreemd over als hij zegt dat het monument voor hem een plek zonder een specifieke betekenis is. Dat de blokken op een onorthodoxe manier de herinnering aan de holocaust levend houden is wel degelijk het geval.  

Volgens de ontwerper roepen de golvende blokken een gevoel van desoriëntatie en isolement op. Dat zou symbolisch zijn voor de ervaringen van de Joden en andere vervolgden tijdens het nazibewind. Inderdaad als je tussen de blokken doorloopt, krijg je het gevoel van benauwde smalle paadjes, eindeloze gangen, onzekerheid en onveiligheid, het niet kunnen zien welk gevaar er om de hoek wacht en het geen uitweg meer weten te vinden. Een dodelijk labyrint.

Het bestond uit 2711 betonblokken variërend in hoogte van 20 cm tot 4,70 meter met een onderlinge tussenruimte van 95 cm. Door een bouwfout is een blok voor onderzoek verwijderd en niet meer terug geplaatst, waardoor er nu nog maar 2710 betonblokken staan. Onder het veld met de blokken is een expositieruimte ingericht. De Amerikaanse architect Peter Eisenman heeft het monument ontworpen.

Monument beschermen

Saillant detail is dat de bouw van het monument tijdelijk werd stilgelegd toen bekend werd dat de producent van de anti-graffiti coating waarmee de blokken behandeld werden tijdens het naziregime mede betrokken was geweest bij de productie van Zyklon B. Een chemische stof waarmee de joden massaal in de gaskamers van concentratie centra werden vergast. De geschiedenis in Berlijn is nog altijd heel vers en dichterbij dan je misschien zou verwachten. Spoken uit de nazi-tijd huizen nog altijd in gebouwen, ruïnes en monumenten. Uiteindelijk bleek dat het bedrijf voldoende afstand van zijn verleden had genomen en werd het monument op 10 mei 2005 ingewijd. Hoe die inwijding gegaan is weet ik helaas niet. Ik ben wel benieuwd hoe ze dat georganiseerd hadden.

Graffiti op monument

Uiteindelijk zijn alle blokken behandeld met beschermende laag dat het monument moet beschermen tegen graffiti. Er loopt bovendien beveiligingspersoneel rond om het monument te behoeden voor vandalisme. Eigenlijk is het te triest voor woorden dat dit noodzakelijk is. Ik neem aan dat zelfs de meest ongeletterde graffiti artiest weet over de Holocaust en ergens in zichzelf toch een kern van respect zal hebben.

Respectvol gedrag bij gedenkteken?

Het monument vraagt om respect, maar voor kinderen zijn de smalle gangen en de grote blokken natuurlijk heel spannend. Het nodigt uit tot rennen, klauteren en spelen. Kinderen kun je dat niet kwalijk nemen; volwassenen wel. Je kunt je er aan ergeren, maar misschien is het ook een symbool dat het leven niet gestopt is.  

Holocaust monument adres

Dit indrukwekkende Holocaust monument is gesitueerd in het centrum van Berlijn tussen de Brandenburger Tor en de Potsdamer Platz. Om het monument te bereiken stap uit bij U-Bahnhof Brandenburger Tor of het station Potsdamer Platz.

Adres: Cora-Berliner-Straße 1

OV: U55 Brandenburger Tor, U2 of S Potsdamer Platz

Kosten tentoonstelling: gratis

een ander minder monumentaal Holocaust gedenkteken staat https://www.memorabel.nl/indrukwekkend-holocaust-monument/

Memorabel Afscheidsmonumenten

Als grafkunstenaar nodigt Memorabel Afscheidsmonumenten nabestaanden uit om actief mee te denken bij het ontwerpen van persoonlijke gedenktekens. Op vakantie bezoek ik graag begraafplaatsen en monumenten. Kijken hoe anderen het doen, hoe het verschilt van land tot land.

Memorabel maakt monumenten met moderne materialen als RVS, geroest staal en glas. Alles is altijd persoonlijk en uniek en door Nederlandse vakmensen gemaakt. Nabestaanden zijn welkom om tijdens de uitvoering tussendoor te komen kijken. Graag adviseren we ook u over een persoonlijke grafsteen of  gedenkteken. Neem vrijblijvend contact op voor een kennismaking.

#grafsteen, #graf, #grafzerk, #begraafplaats, #kerkhof, #uitvaart, #grafmonument, #grafkunst #monument, #holocaust, #JeroenStok

Jeroen Stok

Dit artikel werd geschreven door Jeroen Stok.  Jeroen is beeldhouwer en ontwerpt behalve grafkunst ook RVS sculpturen en tuinbeelden. Gestileerde moderne kunstwerken die een opvallend lichte en positieve uitstraling hebben. Het ontwerpen van grafmonumenten in samenspraak met nabestaanden is een belangrijk onderdeel van zijn werk, dat meestal meer betekenis heeft voor mensen dan een “gewoon” kunstwerk. 

Memorabel Afscheidsmonumenten – Jeroen Stok

Moezelstraat 72

8226LB Lelystad

06-49 351 338